بیش فعالی کودکان (ADHD) چیست؟ بیش فعالی کودکان نوعی اختلال عصبی-رشدی است که باعث می‌شود آن‌ها بیش‌ازحد معمول فعالیت کنند و در برخی موارد نیز می‌تواند با ضعف در توجه و تمرکز همراه باشد. این اختلال پیامدهای منفی بسیاری را برای فرد و خانواده به همراه خواهد داشت و به همین خاطر لازم است خانواده‌هایی که فرزندی با این اختلال دارند و یا به وجود نشانه‌های اختلال بیش فعالی در فرزندشان مشکوکند از یک متخصص روانشناسی کودک کمک بگیرند. علاوه بر نیاز فرزندتان به دریافت خدمات تخصصی، خانواده شما با بحرانی جدی روبه‌رو شده که حتی می‌تواند سلامت روان سایر فرزندان و همین‌طور کیفیت ارتباط میان شما و همسرتان را نیز تحت تأثیر قرار دهد. به همین خاطر بهتر است با کمک گرفتن از مشاورین خانواده راهکارهایی را برای مدیریت هرچه بهتر این شرایط پیدا کنید.

منبع : بیش فعالی کودکان (ADHD)

بیش فعالی کودکان چیست؟

بیش فعالی در کودکان یکی از انواع اختلالات عصبی رشدی است و به این معناست که مغز آن‌ها دچار اختلالاتی می‌شود که باعث می‌گردد تا حد زیادی توانایی کنترل رفتارشان را از دست بدهند. به همین خاطر در کنار فعالیت بیش‌ازحد شما شاهد رفتارهای بدون فکر و هیجانی از این کودکان خواهید بود زیرا آن‌ها نمی‌توانند فعالیت خود را برای تفکر منطقی و بررسی سود و زیان رفتارهایشان متوقف کنند. بیش‌فعالی باعث بروز دشواری‌هایی در ارتباط با کودک خواهد شد. برای مثال بسیاری از همسالان کودک تمایلی به بازی با وی ندارند زیرا او قواعدی مانند رعایت نوبت را در بازی‌ها رعایت نمی‌کند.

کنار گذاشته شدن از جمع همسالان و همین‌طور شکست‌هایی که این افراد معمولاً در حفظ تمرکز و به پایان رساندن موفقیت‌آمیز یک فعالیت با آن درگیر می‌شوند می‌تواند باعث بروز مشکلاتی نظیر اعتیاد یا افسردگی در فرد باشد. همچنین خواهران و برادران کودک بیش‌فعال نیز معمولاً مشکلاتی را در محیط خانواده تجربه خواهند کرد. برای مثال آن‌ها همواره شاهد توجه بیش‌ازحد شما به خواهر یا برادر دیگرشان هستند و این موضوع می‌تواند باعث ناراحتی آن‌ها باشد. به همین خاطر درصورتی‌که فرزند شما یا کودکی در اطرافیانتان دچار این اختلال شده بهتر است نسبت به درمان کودک و همین‌طور سلامت روان سایر اعضا حساسیت داشته باشید.

انواع بیش‌فعالی

کودکان بیش فعال کودکانی استثنایی هستند که به سه دسته مختلف تقسیم می‌شوند. کودکانی که تنها بیش فعال بوده، کودکانی که تنها نقص توجه دارند و کودکانی که هم بیش فعال بوده و هم نقص توجه دارند. در ادامه به طور کامل درباره این سه دسته توضیح خواهیم داد. برای آگاهی بیشتر درباره کودکان استثنایی کلیک کنید.

اختلال بیش‌فعالی

در این اختلال تنها مشکل کودک فعالیت بیش‌ازحد است. این کودکان معمولاً به‌سختی می‌توانند روی یک صندلی آرام بنشینند و مرتباً در حال حرکت در محیط هستند. آن‌ها معمولاً بدون فکر کردن عمل می‌کنند و به همین خاطر ممکن است مشکلاتی را برای خود ایجاد کنند.

اختلال نقص توجه

کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه نشانه‌های بیش‌فعالی را از خود نشان نمی‌دهند اما اصلی‌ترین مشکل این کودکان ضعف در توجه و تمرکز است. این گروه از کودکان معمولاً نمی‌توانند برای مدت طولانی روی موضوعی تمرکز کنند، توجه آن‌ها به‌سرعت از موضوع پرت می‌شود و معمولاً وسایلشان را گم می‌کنند.

بیش‌فعالی همراه با اختلال نقص توجه

اختلال این کودکان ترکیبی از دو حالت دیگر است. آن‌ها علاوه بر اینکه بیش‌ازحد فعالیت می‌کنند در تمرکز حواس و توجه به یک موضوع نیز ناتوان هستند.

نشانه‌های بیش فعالی کودکان

نشانه‌های بیش‌فعالی کودک می‌بایست حداقل در دو محیط از سه محیط (خانه، مدرسه، جمع دوستان) و برای مدت حداقل 6 ماه ادامه داشته باشد. همچنین شروع نشانه‌ها می‌بایست تا قبل از رسیدن کودک به 12 سالگی اتفاق افتاده باشد. ازجمله شایع‌ترین نشانه‌های بیش‌فعالی در کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• فعالیت بی‌وقفه و بدون نیاز به استراحت
• کودکان بیش‌فعال معمولاً نمی‌توانند بیش از چند دقیقه روی یک صندلی بنشینند.
• آن‌ها قواعد بازی مانند رعایت نوبت را در نظر نمی‌گیرند و به همین خاطر معمولاً از بازی‌ها کنار گذاشته می‌شوند.
• رفتارهای تکانه‌ای یا هیجانی
• بی‌دقتی در انجام تکالیف
• گم کردن وسایل
• صحبت کردن بیش‌ازحد
• فراموش‌کاری

دلایل بروز بیش فعالی کودکان

اگرچه تاکنون دلیل مشخصی برای اختلال بیش‌فعالی پیدا نشده بااین‌حال تحقیقات نشان‌دهنده این موضوع است که بیش‌فعالی در کودکان تحت تأثیر دلایل فیزیولوژیکی-روانی-اجتماعی قرار دارد. به‌طورقطع اختلال بیش‌فعالی به معنای آسیب در برخی نقاط مغز است اما بروز این آسیب علاوه بر اینکه نیازمند زمینه ژنتیکی و خانوادگی است به موارد دیگری ازجمله مصرف الکل در دوران بارداری و همین‌طور میزان سرب موجود در هوا نیز بستگی دارد.

بیش فعالی کودکان | آینده کودکان بیش‌فعال

متأسفانه بیش‌فعالی اختلالی قابل‌درمان نیست و نشانه‌های آن همواره با فرد باقی خواهد ماند. به همین خاطر یادگیری مدیریت این نشانه‌ها یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که والدین کودکان بیش‌فعال باید به آن توجه داشته باشند. درصورتی‌که نشانه‌های اختلال بیش‌فعالی مدیریت نشوند کودکان با مشکلات بسیاری در طول زندگی خود مواجه خواهند شد. آن‌ها معمولاً در تحصیل و حتی یادگیری حرفه‌های مختلف ناتوان هستند و این می‌تواند تا حد زیادی باعث سرخوردگی و ضعف اعتمادبه‌نفس در این کودکان باشد. علاوه بر این ناتوانی این کودکان در رعایت مقررات اجتماعی باعث خواهد شد تا آن‌ها معمولاً در هیچ جمعی پذیرفته‌شده نباشند و این می‌تواند باعث مشکلات روحی بیشتری ازجمله افسردگی برای آن‌ها باشد.

افسردگی، از دست دادن اعتمادبه‌نفس و تنهایی ازجمله مشکلاتی هستند که می‌تواند باعث سوق پیدا کردن این افراد به سمت اعتیاد باشد. به همین خاطر بهتر است در کنار استفاده از درمان‌های دارویی برای کاهش نشانه‌های بیش‌فعالی از درمان‌های روان‌شناختی که برای این کودکان وجود دارد نیز استفاده کنید. به میزانی که شما مهارت‌های کودک درگیر با بیش‌فعالی را افزایش دهید وی می‌تواند زندگی سازگارانه تری را در آینده تجربه نماید. برای اطلاع بیشتر درباره درمان بیش فعالی کلیک کنید.

بیش فعالی کودکان | نقش والدین

مواجه‌شدن با این واقعیت که فرزند شما دچار اختلال بیش‌فعالی است می‌تواند شرایط روحی شما را تا حد زیادی به هم بریزد. بااین‌حال روانشناسان خانواده و کودک معتقدند رفتار والدین در این شرایط می‌تواند تا حد زیادی شدت این اختلال را در کودک مشخص کند. به میزانی که شما تلاش بیشتری برای آموزش مهارت‌های مختلف به کودک داشته باشید فرزند شما رفتارهای سازگارانه تری را یاد خواهد گرفت و به‌تدریج توانایی مدیریت خود را به دست خواهد آورد. ازجمله موضوعاتی که شما می‌بایست به آن‌ها توجه داشته باشید موارد زیر را دربرمی‌گیرد.

با آرامش با کودک برخورد کنید

ارتباط با کودکانی که دارای اختلال بیش‌فعالی هستند در برخی مواقع طاقت‌فرسا خواهد بود. شما احتمالاً تنها برای چند دقیقه می‌توانید رفتار آن‌ها را کنترل کنید و این موضوع به‌تدریج باعث دلسرد شدن شما یا بدرفتاری با کودک خواهد شد. در چنین شرایطی به خود یادآوری کنید که پیشرفت در آموزش به کودکان بیش‌فعال نیاز به صبر و آرامش دارد و شما می‌بایست به پیشرفت‌های بسیار کوچک آن‌ها نیز امیدوار باشید. همواره این موضوع را به خاطر داشته باشید که فرزند شما عمداً از حرف‌هایتان سرپیچی نمی‌کند و یا به‌قصد لجبازی تکالیف را رها نمی‌کند. بلکه توانایی او به میزانی است که مشاهده می‌کنید.

کمک گرفتن از همسر، والدین یا دوستانتان برای آموزش کودکان بیش‌فعال که در واقع کودک استثنایی محسوب می‌شوند می‌تواند تا حد زیادی مفید باشد. شما احتیاج خواهید داشت زمان‌هایی را به استراحت و تمدد اعصابتان اختصاص بدهید و به همین خاطر بهتر است از اطرافیان بخواهید در برخی مواقع برای نگهداری از فرزندتان به شما کمک کنند.

محیط خانواده را با شرایط جدید منطبق کنید

یکی از مهم‌ترین نکات درزمینهٔ بهبود بیش فعالی کودکان این است که تمامی اعضای خانواده به آن‌ها کمک کنند. سعی کنید تا جای ممکن اطلاعات خود و سایر اعضا را از این اختلال و نحوه برخورد با آن افزایش دهید. از همسرتان بخواهید در شرایط موجود بیش از گذشته همراه شما باشد و همین‌طور از سایر فرزندانتان نیز بخواهید با شما همکاری داشته باشند. شما می‌توانید برای مدیریت خانواده خود در شرایط پیش‌آمده از یک مشاور خانواده نیز کمک بگیرید.

مراقبت از سایر اعضای خانواده

وجود کودک بیش‌فعال در خانواده حجم عظیمی از زمان و انرژی شما را درگیر خود خواهد کرد و این موضوع ممکن است باعث شود تا شما زمان کمتری را به سایر فرزندان، همسر یا والدین خود اختصاص دهید. با توجه به اینکه این موضوع خود می‌تواند مشکلات ثانویه بسیاری را برایتان ایجاد کند بهتر است همواره تلاش کنید تا محبت و توجه خود را به سایر اعضای خانواده نیز نشان دهید.

درمان بیش فعالی کودکان

نخستین قدم برای درمان اختلال بیش‌فعالی، تشخیص گذاری درست است. تشخیص اختلال بیش‌فعالی صرفاً بر عهده متخصصین روانشناسی کودک است و به همین خاطر بهتر است تا پیش از مشورت با یک متخصص راجع به نوع مشکل فرزندتان قضاوت نکنید. متخصصین نخست بررسی‌هایی را راجع به سلامت گوش، چشم و سایر اندام‌ها انجام می‌دهند تا از سلامت آن‌ها و نبود سایر اختلالاتی که نشانه‌هایی مشابه با بیش‌فعالی ایجاد می‌کنند مطمئن شوند. درصورتی‌که متخصص به تشخیص اختلال بیش‌فعالی در کودک برسد درمان برای وی شروع خواهد شد.

نتایج پژوهش‌ها بیانگر این موضوع است که درمان‌های دارویی و رفتاری از تأثیرگذارترین روش‌ها در درمان بیش فعالی کودکان است. اگرچه استفاده از درمان‌های دارویی شرط اصلی برای درمان کودکان بیش‌فعال است و بدون آن‌ها شما نخواهید توانست آموزش دیگری به کودک ارائه کنید بااین‌حال آن‌ها نیاز دارند که آموزش‌هایی را درزمینهٔ چگونگی مدیریت رفتارها و احساسات خود دریافت کنند تا بتوانند با غنی‌تر کردن خزانه رفتاری خود در محیط‌های مختلف سازگارانه تر رفتار کنند. به همین خاطر بهتر است علاوه بر دارودرمانی سایر درمان‌های روان‌شناختی نظیر آموزش‌های رفتاری و همین‌طور گفتاردرمانی را نیز جدی بگیرید. برای اطلاع از روند دریافت مشاوره کودک کلیک کنید.

برای دریافت مشاوره در زمینه کودک می‌توانید در هر ساعت از روز برای مشاوره تلفنی کودک از طریق شماره 02166419012 با برترین متخصصان کلینیک تخصصی نی نی مایند تماس حاصل نمایید.

سؤالات متداول

1. نشانه‌های بیش‌فعالی کودک چیست؟

فعالیت مداوم و بدون نیاز به استراحت، رفتارهای تکانه‌ای، ناتوانی در صبر کردن و انتظار برای رسیدن به خواسته‌ها، ناتوانی در تمرکز بر مسائل مختلف و همین‌طور فراموش کردن موضوعات مختلف یا گم کردن وسایل ازجمله نشانه‌های بیش‌فعالی هستند.

2. آیا بیش‌فعالی قابل‌درمان است؟

خیر؛ بیش‌فعالی اختلالی نیست که قابل‌درمان باشد اما استفاده از درمان‌های دارویی و روان‌شناختی در کنار تغییر در سبک زندگی مانند انجام ورزش‌های روزانه و تخلیه انرژی می‌تواند باعث کاهش نشانه‌های اختلال باشد.

3. بیش‌فعالی در بزرگ‌سالی چه مشکلاتی را برای فرد ایجاد می‌کند؟

کودکان بیش‌فعال معمولاً به دلیل ناتوانی در تحصیل یا یادگیری سایر مهارت‌ها دچار ضعف اعتمادبه‌نفس و احساس سرخوردگی می‌شوند. علاوه بر این ناتوانی آن‌ها در رعایت قواعد اجتماعی باعث می‌شود تا آن‌ها تبدیل به افرادی منزوی شوند که تمامی این مشکلات آن‌ها را دچار بیماری‌هایی نظیر افسردگی یا اعتیاد خواهد کرد.

منبع : بیش فعالی کودکان (ADHD)